Η Υγεία στα χρόνια των Μνημονίων

του Ζήνων Πιτσέλη

Ο τομέας της Δημόσιας Υγείας αποτέλεσε εξαρχής στόχο των μνημονιακών πολιτικών. Ως βασικός πυλώνας του Κράτους Πρόνοιας υπέστη τις συνέπειες της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας περί «σπάταλου» κράτους, που οδήγησαν στην κατεδάφιση των υπηρεσιών της δημόσιας υγείας. Την ίδια ώρα που η πολιτική αντιπαράθεση εστιαζόταν στα 5 ευρώ για την είσοδο στα νοσοκομεία και τις ουρές του ΙΚΑ, αποκρυπτόταν επιμελώς, πάντα με την αμέριστη βοήθεια των ΜΜΕ, η μεγάλη εικόνα, η αποδόμηση του δημόσιου συστήματος υγείας. Η κοινωνία ενοχοποιήθηκε ως υπεύθυνη, οι δαπάνες μετονομάστηκαν σε σπατάλες και μετακυλίστικαν στις άδειες τσέπες μισθωτών και συνταξιούχων. Από το Λοβέρδο στο Βορίδη, στον Άδωνη, στον Κουρουμπλή και τον Ξανθό το μνημόνιο εφαρμόστηκε με θρησκευτική ευλάβεια, αποδεικνύοντας τη συνέχεια του κράτους  χωρίς το πολυπόθητο διάλειμμα ΣΥΡΙΖΑ. Όσο για τη συνέχεια της λειτουργίας των νοσοκομείων την επωμίστηκε ο «πατριωτισμός» των λειτουργών της και η υπομονή του κόσμου.

Μετά τη μνημονιακή επιδρομή τόσων χρόνων η εικόνα είναι καθαρή: στα νοσοκομεία δεν υπάρχει ούτε… γάζα, ευπαθείς ομάδες (καρκινοπαθείς κ.α.) ταλαιπωρούνται για τις θεραπείες, χειρουργεία αναβάλλονται και ο ιδιωτικός τομέας καιροφυλακτεί.

Η προμήθεια των φαρμάκων έχει καταντήσει Γολγοθάς για τους ασφαλισμένους, ενώ η επιβάρυνση αυξάνεται με μαγικό τρόπο από μήνα σε μήνα. Σε κάθε σπίτι θα υπάρχει σίγουρα κάποιο παράδειγμα όλων των παραπάνω.

Παράλληλα με την πολιτική κριτική της λιτότητας ως ταξικής πολιτικής μεταφοράς πόρων προς το κεφάλαιο, μπορούμε να δούμε και κάποια στοιχεία της πορείας στη σημερινή κατάσταση. Είναι γεγονός ότι την περίοδο 2000-2009 είχε στηθεί τρικούβερτο πάρτι στο χώρο του φαρμάκου. Πρωταγωνιστές ήταν πάντα οι ίδιοι: φαρμακευτικές εταιρίες και μεγαλοστελέχη. Η φαρμακευτική δαπάνη είχε εκτιναχθεί στο 2,6% του ΑΕΠ (6 δις), από τα υψηλότερα στην ΕΕ. Το σκάνδαλο NOVARTIS που ήρθε στην επικαιρότητα εκφράζει γλαφυρότατα την περίπτωση. Οι μνημονιακές κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν διάφορα εργαλεία και μηχανισμούς καθ’ υπαγόρευση των πιστωτών. Καταρχήν έθεσαν αυθαίρετα στόχο η δαπάνη να πέσει στο 1% του ΑΕΠ. Στην κατεύθυνση αυτή χρησιμοποιήθηκαν εργαλεία όπως η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, η εισαγωγή γενοσήμων, η θετική και αρνητική λίστα, μειώσεις τιμών και ποσοστού κέρδους φαρμάκων, χορήγηση ακριβών φαρμάκων από τον ΕΟΠΠΥ κ.α. Έτσι η δαπάνη υποχώρησε στο αυθαίρετο 1% του ΑΕΠ, αλλά και πάλι το πρόβλημα δεν λύθηκε για τους δανειστές, με αποτέλεσμα να αναζητούνται νέα μέτρα. Η κοινωνία αποδεκατίστηκε σε ένα τομέα ύψιστης ευαισθησίας και ζαλισμένη προσπαθεί να επιβιώσει. Η δημιουργία δομών αλληλεγγύης, όπως είναι τα κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία, αναδεικνύει την απόσυρση του κράτους από το θεμελιώδη ρόλο του.

Από τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν το μόνο σωστό και αποδοτικό ήταν η ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Τα υπόλοιπα έπεσαν στα βράχια, αφού ο στόχος του 1% ήταν αυθαίρετος. Τα κριτήρια πρέπει να εμπεριέχουν και άλλους παράγοντες πέραν του οικονομικού, όπως το προσδόκιμο ζωής, την ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού, τους δείκτες υγείας κοκ. Και βέβαια ενταγμένα σε άλλο πλαίσιο πολιτικής που δίνει προτεραιότητα στην υγειονομική κάλυψη του πληθυσμού και όχι στις δημοσιονομικές περικοπές. Δυστυχώς, η «πρώτη φορά αριστερά» συνέχισε την κυρίαρχη αφήγηση, αφήνοντας τις δυνάμεις του κεφαλαίου να συνεχίζουν την επίθεση στην κοινωνία. Για παράδειγμα ο αποχαρακτηρισμός ευρείας γκάμας φαρμάκων ως μη χρήζοντα ιατρικής συνταγής (ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.) τα οδηγεί στα ράφια των σούπερ μάρκετ με ότι κινδύνους εγκυμονεί αυτό, απαλλάσσοντας το κράτος από μεγάλες δαπάνες, δεδομένου ότι ο κόσμος τα χρησιμοποιεί χρόνια και τα γνωρίζει. Η διαφήμιση στην τηλεόραση όλο και περισσότερων φαρμάκων είναι αδιάψευστος μάρτυρας αυτής της κατεύθυνσης.

Παράλληλα, αξιοποιώντας την ιδεολογική κυριαρχία της μοναδικής εναλλακτικής (ΤΙΝΑ) ανοίγει στο κεφάλαιο δρόμους για την πλήρη εμπορευματοποίηση και εκμετάλλευση κάθε πτυχής της ανθρώπινης ύπαρξης, βγάζοντας το κράτος από κάθε τέτοια δραστηριότητα που όφειλε να έχει. Επίσης η εισαγωγή και κυριαρχία των γενοσήμων χωρίς δυνατότητα ελέγχου από κρατικούς φορείς έχει στόχο αποκλειστικά οικονομικό, εφόσον μέσω αυτών προσδιορίζεται το ποσό που το κράτος αποζημιώνει, ανεβάζοντας συνεχώς το κόστος της συμμετοχής των ασθενών. Ως προς την αποτελεσματικότητα και τις πιθανές παρενέργειες,  θα κριθούν σε βάθος χρόνου.

Το εγχείρημα τελικά πέτυχε το στόχο του και η νέα πραγματικότητα εγγράφεται στο γενικότερο πλαίσιο της πολιτικής της λιτότητας χωρίς εναλλακτικές. Το μόνο που απέμεινε στο ΣΥΡΙΖΑ είναι η επικοινωνιακή διαχείριση. Οι λεονταρισμοί Πολάκη εντάσσονται στο κλασσικό παιχνίδι πολιτικαντισμού ανάμεσα σε ομοειδείς πολιτικές, αποσκοπώντας να θολώσει το τοπίο.

Είναι σαφές ότι δεν υπάρχουν τεχνοκρατικές λύσεις στο δράμα που έχει προκύψει στο χώρο της υγείας παρά μόνο πολιτική απάντηση που θα αποσαφηνίζει ότι η λιτότητα στο χώρο της υγείας είναι αντικοινωνική και απάνθρωπη. Ο  μονόδρομος αυτός θα επιφέρει συνεχώς αδιέξοδα και απελπισία. Υπάρχουν πολλοί τρόποι αντίστασης και αντίδρασης μέσα από διαδικασίες αλληλεγγύης. Η λογική της ανάθεσης δεν είναι μέσα σε αυτούς.