Πέρα από τη διαλεκτική της απόλυτης ρήξης ή της πλήρους ενσωμάτωσης - Για μια πολιτική της συνάντησης

  




Τις ώρες που γράφονται αυτές οι γραμμές η νέα κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ συμπληρώνει 72 ημέρες. Η «δημιουργική» ασάφεια της συμφωνίας της 20ης Φεβρουαρίου έχει αξιοποιηθεί στρατηγικά από τις ευρωπαϊκές ελίτ, οι οποίες έχουν εντείνει τις πιέσεις τους σε βαθμό αφόρητο, προσπαθώντας να διασπάσουν, μεταξύ άλλων, τη συνοχή και τη νομιμοποίηση της κυβέρνησης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα πολλαπλά δημοσιεύματα του ξένου τύπου για τον υπουργό οικονομικών, όπως και αυτά που στηλιτεύουν τη συνεργασία  ΣΥΡΙΖΑ και  ΑΝΕΛ και τη συμμετοχή των ΑΝΕΛ στην κυβέρνηση. Διάφορα σενάρια (διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ, αποπομπή των ΑΝΕΛ, συμμετοχή ΠΑΣΟΚ και Ποταμιού) είναι στην ημερήσια διάταξη. Όμως και στο εσωτερικό η κυβέρνηση αντιμετωπίζει ένα ετερόκλητο πλήθος αντιδράσεων και «αντιστάσεων».





 Οι καταλήψεις του αντιεξουσιαστικού  χώρου για την κατάργηση, μεταξύ άλλων, των τρομονόμων (άρθρο187 και 187Α του ΠΚ),οι απεργίες πείνας των πολιτικών κρατουμένων για τους ίδιους λόγους, οι κινητοποιήσεις των κατοίκων στις Σκουριές Χαλκιδικής ενάντια στην εξόρυξη χρυσού αλλά και οι αντισυγκεντρώσεις των μεταλλωρύχων, οι εντάσεις στα Εξάρχεια, οι διαρκείς επιθέσεις του καταρρέοντος μιντιακού κατεστημένου (Μέγκα, Σκάι, Καθημερινή, Έθνος, κ.λπ.), οι κινητοποιήσεις των πρωτοβάθμιων σωματείων ενάντια την κατάργηση της κυριακάτικης αργίας συνθέτουν ένα πλέγμα πολιτικών πιέσεων μεγάλου φάσματος, το οποίο απαιτεί σύνθετους και λεπτούς χειρισμούς από τη μεριά της κυβέρνησης της Αριστεράς. Πέρα όμως από τις ποικίλες καθημερινές προκλήσεις και το πλήθος των ανοικτών μετώπων που καλείται να αντιμετωπίσει βραχυπρόθεσμα  η κυβέρνηση, υπάρχει και το ζήτημα της πολιτικής στρατηγικής που αφορά το κόμμα μας, δηλαδή τον ΣΥΡΙΖΑ.
   
Θα μπορούσαμε να ισχυρισθούμε, η αλήθεια είναι χωρίς να αποφεύγουμε μία κάποια σχηματοποίηση, πως στο εσωτερικό του κόμματος φαίνεται να έχουν ισχυρά ερείσματα δύο στρατηγικές, δύο  φαντασιακά. Το πρώτο  είναι αυτό που θεωρεί: « απαγορευτική τη σύγκρουση με τους «θεσμούς», χάριν της παραμονής στην Ευρωζώνη»[1] και το δεύτερο είναι αυτό  που επιθυμεί την έξοδο από το ευρώ και την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα. Το παρών κείμενο θα προσπαθήσει πολύ σύντομα να ανιχνεύσει τις άδηλες και υπόρρητες κοινές παραδοχές που συνδέουν αυτά τα φαινομενικά αντιδιαμετρικά φαντασιακά, αλλά και να προτείνει μια πιθανή οδό διαφυγής μεταξύ της Σκύλας της ρήξης και της Χάρυβδης της ενσωμάτωσης. Οδηγός πλεύσης  είναι οι θέσεις του Αλτουσέρ για έναν υλισμό της συνάντησης[2]:

«Σε αναρίθμητα εδάφια, ο Μαρξ, και ασφαλώς δεν πρόκειται για κάτι τυχαίο, μας εξηγεί ότι ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής γεννήθηκε από τη “συνάντηση” ανάμεσα στον “άνθρωπο των σκούδων” και τον προλετάριο που στερείται τα πάντα, πέραν της εργασιακής του δύναμης. “Συνέβη” αυτή η συνάντηση να λάβει χώρα και να “πιάσει”, πράγμα που σημαίνει ότι δεν καταστράφηκε αμέσως μετά την παραγωγή της, αλλά διήρκεσε και έγινε ένα συντελεσμένο γεγονός --το συντελεσμένο γεγονός αυτής της συνάντησης-- που προκάλεσε σταθερές σχέσεις και μια αναγκαιότητα, η μελέτη των οποίων παρέχει “νόμους”, βεβαίως κατά τάση: τους νόμους της ανάπτυξης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (νόμος της αξίας, νόμος της ανταλλαγής, νόμος των κυκλικών κρίσεων, νόμος της κρίσης και της αποσύνθεσης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, νόμος του περάσματος –μετάβασης− στον σοσιαλιστικό τρόπο παραγωγής υπό τους νόμους της ταξικής πάλης κ.λπ.). Αυτό που προέχει, σε αυτήν την αντίληψη, δεν είναι τόσο η εκφορά των νόμων, και συνεπώς μιας ουσίας, όσο ο αστάθμητος χαρακτήρας της “εμπέδωσης”[“prise”] αυτής της συνάντησης που προωθεί το συντελεσμένο γεγονός, για το οποίο μπορούμε να διατυπώσουμε νόμους».
     
Το παραπάνω εκτενές απόσπασμα πιστεύουμε ότι είναι πολύ χρήσιμο για να αντιληφθούμε τα σημαντικά γεγονότα των τελευταίων ετών. Η μνημονιακή επιλογή της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ το 2010, η πλατεία Συντάγματος και οι «αγανακτισμένοι», αλλά και η συνεργασία μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ μπορούν κατά τη γνώμη μας να θεωρηθούν γεγονότα που προέκυψαν και ως αποτέλεσμα συνάντησης στοιχείων, των οποίων η προηγούμενη προσίδια πορεία ήταν ανεξάρτητη και όχι ως λογικές συνέπειες μιας εκ των προτέρων καθορισμένης ιστορικής πορείας.

Στην προοπτική αυτής της θεώρησης τα δύο φαινομενικά αντίθετα φαντασιακά (πλήρης ενσωμάτωση ή απόλυτη ρήξη)αποκαλύπτονται να είναι δέσμια μιας θα λέγαμε ουσιοκρατικής και τελεολογικής θεώρησης της πολιτικής με την εξής έννοια. Και στη μία και στην άλλη περίπτωση, χονδρικά, οι συνέπειες και τα αποτελέσματα των πολιτικών επιλογών είναι , εν πολλοίς, προδιαγεγραμμένα. Και συγκεκριμένα όσον αφορά την επιλογή της ενσωμάτωσης, πέρα από την εγγενή μοιρολατρική της διάσταση, υπονοείται μια λογική μονόδρομου χωρίς εναλλακτικές στρατηγικές, μία πραγματιστική αντιμετώπιση της κρίσης η οποία αγνοεί πλήρως τη δυνατότητα κοινωνικών «συμβάντων», τα οποία θα συνέβαλαν στην τόνωση της αυτοπεποίθησης  και της αγωνιστικότητας, αλλά και θα ανανοηματοδοτούσαν θετικά την πολιτική συμμετοχή. Από την άλλη η επιλογή της ρήξης και της εξόδου από το ευρώ με την εφαρμογή ενός προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης της εγχώριας μικρής και μεσαίας παραγωγής, πέρα από τις αμέτρητες δυσκολίες, την απουσία οποιουδήποτε σχεδιασμού μέχρι αυτή τη στιγμή που μιλάμε, και κυρίως το γεγονός ότι: «τα περιθώρια κερδοφορίας (και) αυτών των τελευταίων περνούν από την περαιτέρω αξίωση επί του μισθού και των εργατικών δικαιωμάτων –κι ενώ η πραγματικότητα της εργασιακής φτώχειας (βλ. ΙΝΕ-ΓΣΕΕ 2012) αποτελεί το προοίμιο μιας νέας ανθρωπιστικής κρίσης»[3] παρουσιάζει ως περίπου αυτονόητη και λογικά αναπόδραστη την πορεία προς την έξοδο από την κρίση (με κάποιες δυσκολίες βέβαια), υπόθεση που μας φαίνεται εντελώς αστήρικτη.

Αλλά πώς θα μπορούσε να εννοηθεί μία πολιτική της συνάντησης ως απάντηση στα αδιέξοδα των δύο κυρίαρχων φαντασιακών; Μία τέτοια συνάντηση οφείλει να εννοηθεί ως η εκ νέου συνάντηση του κόμματος με την κοινωνία σε όλα τα επίπεδα. Σε πολύ αδρές γραμμές αυτή θα περιελάμβανε, μεταξύ άλλων, όλα τα ριζοσπαστικά κινήματα που αφορούν στις αντιστάσεις σε όλες τις «νέες» μορφές εργασίας και επισφάλειας(πρωτοβάθμια ταξικά σωματεία, κινητοποιήσεις ενάντια στην κατάργηση της κυριακάτικης αργίας), τις εναντιώσεις  που αφορούν το περιβάλλον και τη χωροταξία(Σκουριές, αντιστάσεις στις ιδιωτικοποιήσεις στα περιφερειακά αεροδρόμια, τις διεκδικήσεις φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού( φεμινιστικά, LGBT κινήματα), αλλά φυσικά και τις ζυμώσεις και αναζητήσεις στο πεδίο της σύγχρονης τέχνης και της ριζοσπαστικής καλλιτεχνικής δημιουργίας( αυτοοργανωμένες κινήσεις, ομάδες στο χώρο του θεάτρου, της μουσικής, της ποίησης, του σύγχρονου χορού, της ζωγραφικής, του βίντεο, κ.λπ.).  Επίσης, είναι απολύτως αναγκαία η διεύρυνση της «συνάντησης» με τη σύγχρονη κριτική και ριζοσπαστική  κοινωνική θεωρία, νοούμενη μεταξύ άλλων και ως διαδικασία συλλογικής αυτογνωσίας και αναστοχασμού. Αφήσαμε για το τέλος τα αυτοοργανωμένα, συνεργατικά, αλληλέγγυα πειράματα στο χώρο της οικονομίας την εκ των ουκ άνευ σημασία της συνάντησης μαζί τους και της ηθικής, νομικής (με τη βελτίωση και τη διεύρυνση της σχετικής νομοθεσίας) και οικονομικής στήριξης (ίδρυση τράπεζας ειδικού σκοπού) από τη μεριά της κυβέρνησης.

 Η υιοθέτηση μιας τέτοιας οπτικής, μιας οπτικής δηλαδή της «αστάθμητης συνάντησης», διανοίγει το πεδίο εφαρμογής μιας ριζοσπαστικής πολιτικής, η οποία θα αφουγκράζεται  τις διεργασίες σε όλα τα πεδία του κοινωνικού(κινήματα, τέχνη, θεωρία, οικονομία) και θα είναι ανοικτή στη «συνάντηση» μαζί τους. Μία τέτοια στρατηγική δεν θεωρεί την πορεία των πραγμάτων δεδομένη, δεν αντιμετωπίζει τις καινοφανείς πραγματικότητες με έτοιμα σχήματα, δεν υποτάσσεται στη μοιρολατρία και δεν εκλαμβάνει το ρηξιακό φαντασιακό στην ονομαστική του αξία.
  
 Μπορεί, όπως υποστηρίζει ο Ντέιβιντ Χάρβευ ο ΣΥΡΙΖΑ να αποτύχει βραχυπρόθεσμα, με την έννοια της επιτυχημένης εφαρμογής μιας συνεπούς αντικαπιταλιστικής πολιτικής, αλλά: «θα έχει πετύχει μια νίκη, έχοντας θέσει ερωτήματα που δεν μπορούν απλά να αγνοηθούν».[4]



ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΑΒΑΚΟΥΜΙΔΗΣ




[1] Δημοσθένης Παπαδάτος, Χρήστος Λάσκος « Πάμε και βλέπουμε ή αντικαπιταλιστική πολιτική;», Red Notebook, 29/03/2015
[2] Λουί Αλτουσέρ «Το υπόγειο ρεύμα του υλισμού της συνάντησης», Θέσεις τχ. 88, 07/2004
[3] Δημοσθένης Παπαδάτος, Χρήστος Λάσκος ό.π.
[4] Ντέιβιντ Χάρβευ « Περί ΣΥΡΙΖΑ και Ποδέμος», Red Notebook, 24/03/2015

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου